Kütahya Çini İmalatı

Çini,  seramik ve porselenin hammaddesi olan kaolen, kum, alçı ve kuvarsın  ateşle kaynaştırılıp sırlanmasıyla elde edilen, geometrik formlar, hayvan, bitki, çiçek gibi çini motifleri ile şekillendirilen, Türk mimarisinde, geleneksel dekorasyonlarda sıkça kullanılan tasarım ürünlerin tamamına verilen isimdir. Çini sanatı ile üretilen çini karo,fayans ve duvar panoları, tarihi mirasımız olan camilerin, sarayların, köşklerin, çeşmelerin iç ve dış cephelerini süsler. Geçmişten günümüze kadar çini yemek takımı, kâse, fincan ve kupalar mutfaklarda, çini vazo, tablo, pano, biblo gibi dekoratif ürünler ise ev ve çeşitli mekânların dekorasyonunda kullanılır. Özel üretim koleksiyon çini modelleri ise meraklıların ve sanatseverlerin vazgeçemedikleri ürünlerdendir.

Bir ürünün çini olup olmadığını desenlerine ve renklerine bakarak kolayca anlayabilirsiniz. Çini desenleri tekrar eden fraktal döngüleri, özel bir simetriyle yerleştirilmiş geometrik şekilleri ve tasarımları ile hemen dikkatinizi çeker. Bu desenlere siyah, beyaz, kahverengi,  yeşil, mercan ve kırmızı tonlardaki renkler eşlik etse de, çini boyaları arasında en önemli renk, kobalttan turkuaza kadar her tonun kullanıldığı mavi çini rengidir.

Çini Sanatı Nasıl Yapılır?         

Türk çini sanatı, geleneksel el sanatlarımızın en önemlilerinden biridir. Çini sanatına ilgi duyan, hayal gücü, el becerisi ve yetenekleri konusunda kendine güvenen seramik işçiliğine yatkın kişiler, çini atölyelerinde eğitim alarak çini obje tasarımları yapabilirler. Ancak binlerce yıllık geçmişe sahip çini sanatını üretmek, uzun yıllara dayalı tecrübe gerektirir ve çini malzemeleri kullanımı deneyim ister. Çini bisküvi kalıbının zarar görmeden üretilip astarlanması, zımparalanması, desenin boyanması, sırlanması ve fırınlanması her aşamada dikkat, özen ve ustalık gerektirir.

Çini Sanatının Aşamaları Nelerdir?    

Çini sanatı, günümüzde endüstriyel seviyeye geçerek seri üretimler yapsa da, el sanatlarımızın en zahmetli türlerinden biri olarak yerini korumaktadır. Çini sanatı nasıl yapılır sorusuna cevaben tüm aşamalar ana hatlarıyla aşağıda listelenmiştir:

Kuru malzemeler olarak ifade edilen tebeşir, kum, kaolen, kuvars gibi doğal malzemeler elenir ve karıştırılarak yüksek ısıda akışkan bir hamur haline getirilir.

Hamur kalıp şeklini vermeye uygun hale gelene kadar yoğrulur.

Hamura, kalıp veya el işçiliğiyle, kâse, fayans, vazo, tabak biçimlerinde, ürünün şekli verilir ve kurumaya bırakılır.

Kuruduktan sonra pürüzlü yüzeyler zımparalanır ve ilk pişirme ile yüzey homojen hale getirilerek, çini bisküvi formuna kavuşur.

Yüzeyin tamamı eşit şekilde astarlanarak beyaz, parlak ve düzgün bir görünüm alması sağlanır.

Ustanın tasarım için belirlediği parşömene geçirilmiş çini desenleri ince uçlu bir iğne ile delinerek hazırlanır.

Parşömen uygun şekilde çini bisküvi kalıbının üzerine yerleştirilir.

Öğütülerek elde edilen kömür tozu, ince bir bezde top haline getirilerek, iğnelenmiş parşömen deseni kaydırmadan üzerine bastırılarak gezdirilir.

Genellikle kömür tozundan elde edilen tahrir boyası ve samur fırça ile desenin ana hatları boyanır.

Ana hatları ile tasarımı ortaya çıkan çini desenleri ve çini ürününün  renklendirilerek son şeklini alabilmesi için sanatsal dokunuşlar devreye girer. 

Çini ürünün boyanması tamamen ustanın ruh hali, hayal gücü,yeteneği ve tecrübesine  bağlıdır.

Boya ve desen çalışması bittikten sonra parlak ve pürüzsüz olması için eşit şekilde sırça ile kaplanan çini bisküvilerinin yüzeylerinde kalan tozlar fırçayla arındırılır.

Sırlanmış ürünler birbirine değmeyecek şekilde, 900 ile 1000 derece arasında yüksek sıcaklıkta fırınlanırlar. Bu aşamada dikkat, tecrübe ve ustalık çok daha büyük önem kazanır.

Fırınlanmış ürünler çatlama yapmaması için yavaş yavaş soğumaya bırakılır.